De grens van Frankrijk met België was in de 17de eeuw militair gezien een achilleshiel. Er zijn geen natuurlijke verdedigingsschermen zoals een bergrug, of een brede rivier. Na de 16e eeuw was het voor veel Noord-Franse steden niet voldoende alleen een kasteel of een versterkt garnizoensgebouw te hebben door de veranderde manier van oorlogsvoering. Nadat Lodewijk XIV het gebied tussen Boulogne en Le Quesnoy had veroverd, liet hij dan ook de strategische plaatsen versterken met zware omwallingen en grachten. Zijn militaire architect Vauban knapte dit werk voor hem op. Zo ontstond een dubbele linie van versterkte steden tussen Frankrijk en de toenmalige Zuidelijke Nederlanden. Aan de andere kant van de grens lieten de Zuidelijke Nederlanden zich ook niet onbetuigd. De kleine vestingsteden in West-Vlaanderen speelden geen rol meer van betekenis en de schermutselingen tussen Frankrijk en de Geallieerden (Engeland, de Nederlanden en Spanje) bestond voornamelijk uit dreiging of vonden plaats op een slagveld.
De aanspraken van Lodewijk XIV van Frankrijk op Vlaanderen resulteerden in vijf Franse bezettingen tussen 1646 en 1706 en de aanleg van versterkingen alsook de bouw van de citadel van Kortrijk. Tijdens de oorlogen van Lodewijk XIV van Frankrijk werd duidelijk dat het Spaanse Rijk niet meer in staat was om de Zuidelijke Nederlanden te verdedigen. Als de Zuidelijke Nederlanden verloren gingen, werd Frankrijk een bedreiging voor de Republiek en voor het machtsevenwicht in Europa.

Je start deze trip in het vestingstadje Condé. Tijdens de Revolutie werd de naam op last van de autoriteiten gewijzigd in "Nord-Libre". Uiteindelijk kreeg de plaats in 1886 haar huidige naam: Condé-sur-l’Escaut. In de loop van de tijd heeft de stad veel meegemaakt. Het werd achtereenvolgens ingenomen en heroverd door de Franken, de Noordse barbaren, de Vlamingen van Jacques Van Artevelde en de Franse koning Lodewijk XI. Vanaf 1556 kwam het onder Spaans bestuur, waarna het in 1676 door Lodewijk XIV werd belegerd en definitief door Frankrijk werd geannexeerd. Dankzij de Vrede van Nijmegen in 1678 werd het definitief Frans. Vroeger werd het beschouwd als een bolwerk, maar in 1901 verloor het deze status en in 1923 werd het ontmanteld. De stad bleef een mijnstad tot 1989, het jaar waarin de Fosse Ledoux definitief werd gesloten, hoewel deze de belangrijkste bron van werkgelegenheid voor mannen vormde.
De stad heeft nog drie kastelen op haar grondgebied: het Hermitagekasteel, dat privébezit is, het Bailleulkasteel, dat eigendom is van de stad, en tot slot het Arsenaalkasteel, een archeologische locatie. Twee kerken, waaronder de Saint-Wasnonkerk, die op de lijst van Historische Monumenten staat, en de Macoukerk, behoren ook tot het religieuze erfgoed van de stad. Ook het mijnbouwverleden is bijzonder, met zijn slakkenbergen en schachtbok, die alle op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staan.

Op weg naar België rijd je bij het dorp Fresnes langs een tankstation. Voorbij de grensplaats Quiévrain, waarvan de vestingwerken totaal verdwenen zijn, gaat het door de Borinagestreek richting Mons/Bergen . Vlak voor Mons vind je het historisch industrieel mijnbouwcomplex Le Grand-Hornu. De site is een belangrijk voorbeeld van industrieel erfgoed van de industriële revolutie en een vroeg voorbeeld van functionele stedenbouw bij het begin van de 19e eeuw. Henri De Gorge (12 februari 1774 - 22 augustus 1832) bouwde de stadswijk, de werkplaatsen, de kantoren en de eigenaarswoning "Kasteel De Gorge" tussen 1810 en 1830. De neoklassieke stijl gebruikt booggewelven, geveldriehoeken en halfronde vensters.

Rond 1650 begon ook voor Mons/Bergen een lange, ellendige periode waarin het oorlogsgeweld regelmatig het economische herstel afremde. Op 8 april 1691 moest Filips Frans van Glymes de stad, na een beleg van negen maanden, aan de Franse troepen (80.000 man sterk) overgeven. Koning Lodewijk XIV was op 15 maart in eigen persoon afgezakt om de krijgsoperaties bij te wonen. Het Franse geschut had overal in de stad veel schade aangericht. Mons bleef Frans bezit tot 1697, daarna kwam het beurtelings in Oostenrijkse en Franse handen. De Fransen waren de baas van 1701 tot 1709, en daarna van 1746 tot 1749. Omdat de krijgsverrichtingen van de 18e eeuw zoveel schade aanrichtten, werd de stad vooral in die periode herbouwd, waardoor het huidige stadsbeeld grotendeels 18e-eeuws is. Bergen was in de late 17e eeuw en eerste helft van de 18e eeuw een van de vestingsteden die deel uitmaakten van de Nederlandse vestingsbarrière in de Zuidelijke Nederlanden.
Gelukkig is er nog wel iets van het vroegere stedenschoon terug te vinden. De Collégiale Sainte-Waudru in Brabantse gotiek werd gebouwd tussen 1450 en 1686. Het Belfort werd in 1662 gebouwd op de onderbouw van het verwoeste Gravenkasteel dat van de 9e tot de 15e eeuw de verblijfplaats van de graven van Henegouwen was. De belforttoren is het enige Belgische belfort in barokstijl. Van het Gravenkasteel zelf bleven de Conciërgerie en de romaanse Sint-Calixtuskapel (1051) bewaard.
De fraaie gebouwen van de Grand-Place vormen een waardige entourage voor het Stadhuis van Mons. In de 17e eeuw werd er nog links en rechts een zijvleugel aan toegevoegd en in 1718 kreeg het zijn klokkentorentje. Links van de ingang bevindt zich het populaire aapje, de Singe du Grand Garde, een beeldje dat naar verluidt geluk brengt aan wie zijn kopje aait. Misschien ook doen na de koffie?

Het kasteel van Havré, voorbij Mons, daar waar je het Centrum-kanaal in beeld krijgt, is nu een kasteelruïne. Het kasteel is omringd door een slotgracht en bestaat uit een grote binnenplaats, vier hoektorens, waarvan de slottoren overdekt is met een bolvormige koepel, en een gotische kapel. Rond 1226 werd het kasteel gebouwd door graven uit Vlaanderen en Henegouwen. Het kasteel werd in 1978 gerestaureerd door de vzw Les Amis du Château des Ducs d'Havré (De vrienden van het kasteel van Havré). Vandaag de dag worden er bruiloften en evenementen gehouden in het kasteel. In 2000 werd er een grote rozentuin, met 15.000 rozenstruiken, aangelegd.

Het Centrumkanaal is gegraven in de tweede helft van de 19e eeuw. De steenkoolmijnen van Henegouwen floreerden maar er was een sterke behoefte om de rivieren Samber en Schelde met elkaar te verbinden. Het grootste probleem bij de aanleg van het kanaal was een hoogteverschil van 66 meter over een afstand van zes kilometer tussen Houdeng-Goegnies en Thieu. Er waren hiervoor 17 schutsluizen noodzakelijk. Dit zou leiden tot twee belangrijke nadelen, het schutten van schepen kost veel tijd en met iedere sluisgang gaat veel water verloren.
Op het Centrumkanaal zijn tussen 1888 en 1917 vier hydraulische scheepsliften gebouwd en overbruggen samen een verval van zo'n 68 meter. Eén lift overbrugt 15,4 meter en de andere drie elk 16,93 meter. In 1998 zijn de vier liften toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van de UNESCO.
Sinds 2002, worden deze kunstwerken enkel nog voor de pleziervaart gebruikt. Het goederenvervoer wordt namelijk sindsdien omgeleid via de grote scheepslift van Strépy-Thieu die het verval van 73,15 meter in een keer overbrugt.

Aan de oorsprong van de stad Soignies/Zinnik ligt de stichting, rond 650, van een abdij door Vincentius Madelgarius, een edelman uit het gevolg van koning Dagobert I. Aan het einde van zijn leven trok hij zich terug op zijn landgoed. Hij stichtte daar de abdij, waar hij ook overleed en begraven werd. Rond deze abdij zou later de stad Soignies groeien. Madelgarius werd heilig verklaard onder de naam Sint-Vincentius. Zinnik werd pas een echte stad in de 14e eeuw, door de ontwikkeling van een lakenindustrie en de aanleg van een vestingmuur (na 1365). Vanaf de 17de eeuw ontwikkelde zich de ontginning van blauwe hardsteen, petit granit genoemd. Dit zijn de belangrijkste bezienswaardigheden: de église Saint-Vincent is een van de fraaiste voorbeelden van romaanse bouwkunst in België. Het koor en de dwarsbeuk dateren uit eind 10e begin 11e eeuw. De westtoren (reeds gotisch) is van ca. 1250. De kerk heeft een rijk versierd interieur. Vlak bij de kerk bevindt zich ook de Lakenhalle uit de 16e eeuw.

Het kleine stadje Chièvres behoorde in de 11de eeuw aan de Heerlijkheid Chièvres van de machtige familie Van Egmont. Tijdens haar heerschappij wordt een kasteelensemble opgetrokken op de plaats waar nu de Tour de Gavre staat. Omwille van haar belangrijke administratief en militair centrum, werd Chièvres nog vóór 1186 omgeven door een stadsomwalling, waarvan tot op heden restanten zichtbaar zijn. Het beleefde tegen het einde van de 14de eeuw een intense opbloei van industriële en economische activiteit, maar was uiteindelijk niet opgewassen tegen de concurrentie van het naburige Ath. Rond 1560 liet Karel van Croÿ op de Grand Place een traditioneel landsheerlijk herenhuis optrekken. Hoewel ze er geen intrek in nam, liet de familie Van Egmont dit herenhuis rond 1700 met een traditionele vleugel vergroten. Het gebouw doet nu dienst als bejaardenhome en werd in 2009 nog uitgebreid met een grote achterliggende vleugel. Van de middeleeuwse verdedigingsgordel bestaat nog de Tour de Gavre uit de 15de eeuw. De gotische Église Saint-Martin uit de 14de eeuw werd in de 16de eeuw voorzien van een fraaie klokkentoren met hoektorentjes, typisch voor de Henegouwse gotiek. Verder is er een stadspomp van 1853.

Ath/Aat is gelegen aan de Dender. De stad werd verschillende malen versterkt, onder andere door Karel V en Vauban. De terrasjes zitten er tsjokvol en al even succesvol zijn de verschillende handelszaken in de buurt. Vele komen hierheen om te winkelen. En dan hebben we het nog niet gehad over de historische schatten, zoals de Burbanttoren. Deze versterkte toren werd gebouwd in 1166 en staat geklasseerd als Waals erfgoed. Rondom deze imposante militaire fortificatie heeft de stad zich ontwikkeld. Verdere bezienswaardigheden zijn de St. Julienkerk, de St. Maartenkerk en het stadhuis. Ongetwijfeld is hier nog een plekje over om te lunchen.

Het kleine plaatsje Leuze-en-Hainaut is niet te versmaden, want dit oude stadje heeft nog wat in petto, zoals de Église Saint-Pierre met versterkte toren, de ziekenhuiskapel Sint-Johannes de Deo, een bakstenen kerk met stijlkenmerken van het art deco en de neogotiek en het automobielmuseum Mahymobiles.

In juni 1667 veroverde het leger van de Franse koning Lodewijk XIV de stad Tournai/Doornik op het Zuid-Nederlandse leger, na een belegering van twee dagen. De verouderde Engelse citadel in het noorden van de stad werd ontmanteld (met uitzondering van de Toren van Hendrik VIII) en de Fransen bouwden een nieuwe citadel in het zuiden op een heuvel. Van de citadel, gebouwd naar plannen van architect Deshoulières, zijn enkel grondvesten bewaard. Verder werden de stadsmuren voorzien van bastions. Door kanalisering van de Schelde kon een inundatiesysteem uitgebouwd worden rond de stadswallen. De stad werd in 1709 tijdens de Spaanse Successieoorlog belegerd door het leger van de hertog van Marlborough en de citadel werd na een beleg van 58 dagen ingenomen.
Tournai geldt nog steeds als een der voornaamste monumentensteden van België. Van groot belang is de romaanse Onze-Lieve-Vrouwekathedraal. Er is een 13e-eeuwse brug 'Pont des Trous' over de Schelde, het oudste belfort van België en een lakenhal, beide aan de bezienswaardige Grote Markt, en verder verschillende stadspoorten en pakhuizen.

Dan volgt het laatste stukje van je rit, de grens over naar Lille/Rijsel. De oude stad Lille gaat tegenwoordig op in een enorme krans van woon- en werkwijken en strekt zich met haar bebouwing uit tot op Belgisch grond­ gebied. De handelsstad was al vijf maal versterkt toen de militaire architect Vauban Lille met een gewichtige citadel verrijkte. Alleen het exterieur van deze citadel is te bezichtigen, onder meer de Porte Royale, een klassiek geheel dat onder het bewind van de Zonnekoning tot stand kwam. Een dierentuin met een tropisch paviljoen en groene joggingstroken omgeven de militaire 'ster'. Niet ver van het internationale treinstation Lille-Europe is een klooster omgebouwd tot kanonniersmuseum. In de Spaanse tijd kreeg Lille een magnifieke beurs en in het oude centrum getuigen nog veel meer gebouwen van de rijkdommen die Lille vergaarde. In het museum van Schone Kunsten op de Place de la République zijn veel donaties van rijke handelaren en edellieden terechtgekomen. Het is na het Louvre van Parijs het grootste Franse kunstmuseum. Meesterwerken van onder meer Vlaamse meesters kan je dan in een mooie entourage bewonderen.