De grens van Frankrijk met België was in de 17e eeuw militair gezien een achilleshiel. Er zijn geen natuurlijke verdedigingsschermen zoals een bergrug, of een brede rivier. Na de 16e eeuw was het voor veel Noord-Franse steden niet voldoende alleen een kasteel of een versterkt garnizoensgebouw te hebben door de veranderde manier van oorlogsvoering. Nadat Lodewijk XIV het gebied tussen Boulogne en Le Quesnoy had veroverd, liet hij dan ook de strategische plaatsen versterken met zware omwallingen en grachten. Zijn militaire architect Vauban knapte dit werk voor hem op. Zo ontstond een dubbele linie van versterkte steden tussen Frankrijk en de toenmalige Zuidelijke Nederlanden. Aan de andere kant van de grens lieten de Zuidelijke Nederlanden zich ook niet onbetuigd. Hoewel de kleine vestingsteden in Vlaanderen geen rol meer van betekenis speelden en de schermutselingen tussen Frankrijk en de Geallieerden (Engeland, de Nederlanden en Spanje) voornamelijk uit dreiging bestond, waren vestingen een goed afschrikmiddel.
De aanspraken van Lodewijk XIV van Frankrijk op Vlaanderen resulteerden in vijf Franse bezettingen tussen 1646 en 1706 en de aanleg van versterkingen alsook de bouw van de citadel van Kortrijk. Tijdens de oorlogen van Lodewijk XIV van Frankrijk werd duidelijk dat het Spaanse Rijk niet meer in staat was om de Zuidelijke Nederlanden te verdedigen. Als de Zuidelijke Nederlanden verloren gingen, werd Frankrijk een bedreiging voor de Republiek en voor het machtsevenwicht in Europa.

Deze route begint in het vestingstadje Avesnes-sur-Helpe en eindigt in Longwy, vlakbij Luxemburg. Het doet in totaal vijf vestingsteden aan, maar tijdens de verplaatsingen wordt letterlijk of figuurlijk stilgestaan bij ander moois onderweg.

Avesnes was al in de middeleeuwen een belangrijke plaats. Het was een van de belangrijkste bolwerken van Karel V. Onder zijn bescherming kon het zich goed handhaven. In 1502 werd de stadsmuur hersteld en tussen 1534 en 1538 werden zes bastions gebouwd. De stad was zo een bolwerk in de verdediging van de Spaanse Nederlanden tegen Frankrijk. De stad keerde in 1659 definitief terug naar Frankrijk. Door de dreiging van aanvallen en belegeringen, moesten de vestingwerken wel voortdurend worden vergroot, zoals blijkt uit het spectaculaire Bastion Saint-Jean, voltooid in 1659. Daarna volgde een rustige periode waarin, beschut tegen de door Vauban herziene vestingwerken (in het bijzonder de Pont-des-Dames), het stadhuis en 300 huizen werden herbouwd. Tijdens de restauratie werd het Bastion Saint-Louis opgericht, met onder meer kazematten die als opslagruimte dienden. Maar vanaf 1873 vond de ontmanteling plaats, waardoor niettemin de meeste wallen bleven bestaan. Wat resteert is tegenwoordig beschermd. Van de historische versterkingen moet vooral de Pont des Dames genoemd worden, die benut werd om de omgeving van de stad onder water te zetten als onderdeel van het verdedigingssysteem. De Pont ligt dan ook vlak bij de sluizen.

In Rocroi ligt dit anders: dit stadje werd in de 16e eeuw grotendeels van de grond af aan opgebouwd, speciaal als vestingstad. En sinds die tijd lijkt er weinig aangepast, zodat je nog een heel goed beeld krijgt van hoe het er ooit uitgezien heeft. Loop van je parkeerplek op het plein van Rocroi naar het plaatselijke Office de Tourisme en snuif de sfeer op. Rocroi is geen supertoeristisch plaatsje en dat heeft zo zijn voor- en nadelen. Een zeker nadeel is dat er volop auto’s geparkeerd staan op het plein midden in de stad. Hier wordt gewoon geleefd, niks geen voetgangerszone of verbanning van de auto naar buiten de stadswallen. Dat is voor de authentieke historische beleving van dit stadje natuurlijk wel jammer, maar het is tegelijk niet heel moeilijk om door de moderne tijd heen te kijken naar hoe het vroeger was. Bijzonder aan het stadje is dat het volgens een strak plan is opgetrokken. Vanuit het centrale plein lopen tien straten in alle richtingen naar de stadswallen. Dat was gedaan zodat de soldaten binnen no-time de stad konden verdedigen bij een plotselinge aanval. Vrijwel alles aan dit stadje herinnert nog aan het militaire verleden. Zo loop je langs een kruithuisje waar vroeger het buskruit opgeslagen lag. In totaal zijn er drie van dit soort gebouwtjes in Rocroi. Van buiten ogen ze als een normaal huisje, maar ze hebben dikke muren van meerdere meters, en een gewelfde binnenkant. Allemaal van baksteen, zodat bij een eventuele ontploffing of beschadiging het gebouw snel weer hersteld kon worden. Het hoogste bastion van het stadje geeft een fraai uitzicht op de stadswallen. Deze zijn grotendeels nog in originele staat. Alleen de verhoging die uitzicht geeft over de stad is later toegevoegd, voor de toeristen. In totaal zijn de verdedigingswallen rondom de stad zo’n vier kilometer lang. Tussendoor kom je langs diverse bastions en opslagplaatsen. Ook is er nog een lange tunnel toegankelijk waar vroeger de soldaten ongezien doorheen konden lopen.
In het museum wordt verteld over de belangrijkste historische gebeurtenis van deze omgeving, de slag bij Rocroi. Een veldslag die een einde maakte aan de Dertigjarige Oorlog, een klinkende overwinning van de Fransen op de Spanjaarden. Vandaag de dag krijgt deze slag amper nog aandacht in de schoolboeken over deze streek, vooral vanwege de impact van latere oorlogen hier. Maar voor Rocroi blijft het een gedenkwaardige gebeurtenis. Het museum vind je aan de noordoostkant van Rocroi, bij een van de drie toegangswegen. Daaromheen zijn bovendien nog enkele grote kazernes en officierswoningen te bewonderen, en een van de andere kruitopslagplekken. Tegenwoordig is hier een mediatheek in gevestigd, loop er gerust even naar binnen om het gewelfde dak te bekijken.
Een rondwandeling door Rocroi besluit je met een heerlijk streekbiertje op een terrasje op het plein van Rocroi. Met een blik op de kerk en de houten markthal van Rocroi denk je wellicht even terug aan vroeger tijden. Hoe zou het geweest zijn om hier als soldaat te hebben geleefd?

Aanvankelijk stond op de plek waar het kasteel van Sedan staat enkel een Benedictijnse kerk. In de 15e eeuw liet Everhard van der Marck er een versterkt en volledig ommuurd landhuis bijbouwen. Zijn kleinzoon Robert zorgde er daarna voor dat het bestand was tegen aanvallen van artillerie, een nieuwigheid in die tijd. Muren werden hoger en dikker gemaakt, terrassen voor kanonnen aangelegd en een ‘ringweg’ waarover de verdediging zich snel kon verplaatsen. Het Kasteel van Sedan is een van de grootste burchten van middeleeuwse oorsprong van Europa met een oppervlakte van 35.000 m2 op zeven niveaus. Het is het enige overblijfsel van de voormalige fortificaties in en rond de stad. In 1870 (de nederlaag in de Frans-Duitse Oorlog) werden de meeste verdedigingswerken vernietigd, behalve het kasteel. Het kasteel heeft zeven verdiepingen en de dikste muren zijn tot 27 m breed. Twee ronde torens gebouwd rond 1430 deden dienst als poort van het kasteel. Tegen deze torens was de thans verdwenen kerk van het kasteel gebouwd. De prinselijke vertrekken werden gebouwd vanaf 1530 en hebben een lengte van 105 m. Na 1614 namen de prinsen van Sedan het comfortabelere Palais des Princes in de voorburcht in gebruik. In dezelfde bouwperiode (1530) werd het renaissancepaviljoen gebouwd naar plannen van Philibert Delorme. Dit paviljoen is versierd met Toscaanse pilaren en vormt de ingang van het museum. Als je staand op het binnenplein om je heen kijkt, is vooral de militaire historie van het fort zichtbaar. Alles is sober en strak. Niks geen modieuze tierelantijntjes, maar gevels die streng ogen met hun dikke muren en kleine ramen. Toen de Franse staat het kasteel overnam van de laatste heren en prinsen van Sedan, kreeg het vooral een functie als bolwerk en kazerne.

Montmédy is een stad in de stad. In het hart van deze versterkte stad kronkelen steegjes zich rond de pleintjes. De kunstenaarsateliers geven een extra toets. Montmédy was vooral een overweldigende citadel, één van de meest imposante van Noord-Frankrijk. Karel de Vijfde liet ze in 1525 bouwen als verdediging tegen de aanvallen van … de Fransen. In die tijd stond de streek onder het bewind van de Oostenrijkse Nederlanden. De troepen van Lodewijk XIV belegerden Montmédy en namen deze strategische locatie in. Nadat ze Frans bezit werd, verbouwde Vauban het fort volgens de toen modernste krijgsideeën en gaf het de voor hem zo kenmerkende vorm. Het fort heeft een aantal verdedigingswallen rondom liggen in een soort stervorm. Idee hierachter is dat de vijand gedesoriënteerd raakt eenmaal binnen de eerste wallen. Om het fort te bereiken moet je dus eerst een aantal muren door en grachten over. Het fort maakte diverse oorlogen mee. De eerste grote test waren de napoleontische oorlogen, waarbij het zwaar beschadigd werd. In de tweede helft van de 19e eeuw kwam het tot een treffen tussen Frankrijk en Pruisen. Enkele beschadigde huizen in het dorp zijn in die periode gebombardeerd. In de Eerste Wereldoorlog verliet het garnizoen het fort om te vluchten naar het nabijgelegen Verdun. Het kreeg nooit meer een verdedigende functie. Bij een bezoek aan het fort kun je de wallen beklimmen en helemaal rondom het stadje heen lopen. Je krijgt hier een goed beeld van de verdedigingslinies en de omgeving van de stad.

In Longwy zijn de vestingwerken van Vauban zo bijzonder omdat deze een van de weinige zijn die volledig naar ontwerp van deze Franse fortenbouwer zijn gebouwd. In de meeste plaatsen bouwde Vauban namelijk voort op reeds aanwezige vestingwerken tussen 1679 en 1690. De vestingwerken zijn onderdeel van de Werelderfgoedlijst Vestingwerken van Vauban. Het vroegere kasteel van Longwy werd afgebroken om plaats te maken voor deze vestingwerken. In de plaats kwam een park met arboretum. De kerk Saint-Dagobert werd vanaf 1680 gebouwd in de nieuwe Ville-Haute, binnen de vestingmuren. De kerk werd in 1933 beschermd als historisch monument.